Nếu bạn sử dụng một chiếc xe hộp số truyền động bằng tay , bạn sẽ ngạc nhiên khi nhận ra rằng có nhiều hơn một khớp li hợp, và đối với hộp số tự động cũng tương tự như thế. Trong thực tế, trong nhiều độ vật mà chúng ta sử dụng hàng ngày cũng có khớp li hợp. Ví dụ khớp li hợp có trong máy khoan không dây, cưa kiểu dây xích, và một vài quay yo-yo cũng có khớp li hợp. Bài viết hôm nay sẽ có những nội dung sau: vai trò hoặc tầm quan trọng của khớp li hợp, khớp li hợp hoạt động như thế nào?….
1.1.Vai trò của khớp li hợp
Khớp li hợp là bộ phận có nhiều tác dụng trong nhiều thiết bị, chúng có hai trục xoay. Một trục xoay thì do mô tơ hoặc ròng rọc điều khiển, trục còn lại thì điều khiển các thiết bị khác. Ví dụ trong một máy khoan, một trục do mô tơ điều khiển, và một trục khác thị điều khiển mâm cặp mũi khoan. Khớp li hợp nối hai trục lại với nhau để cũng hoặc khớp và quay cùng một tốc độ hoặc có thể tách rời và quay ở tốc độ khác nhau.
Trong một chiếc ô -tô bạn cần phải có khớp li hợp để động cơ quay mọi lúc, nhưng bánh xe oto thì không. Để phương tiện có thể dừng lại mà không ảnh hưởng tới động cơ thì bánh xe nhiều lúc không cần liên kết với động cơ. Khớp li hợp giúp việc ăn khớp giữa động cơ đang quay với hệ thống truyền động không quay nhờ vào việc kiểm soát độ trượt giữa chúng.
Để có thể hiểu được khớp li hợp hoạt động thế nào? Chúng ta cần có sự tìm hiểu thêm về ma sát, đây chính là một cách đánh giá về mức độ khó khăn khi một vật trượt lên một vật khác. Ma sát có thể được gây ra bởi địa hình dốc hoặc thung lũng, thậm chí bề mặt nhẵn mịn đến mấy cũng vẫn có những chỗ mấp mô. Do đó địa hình dốc hay thung lũng càng lớn, thì việc bề mặt trượt được lên bề mặt của vật khác càng khó khăn
1.2.Khớp li hợp hoạt động như thế nào?
Đối với khớp li hợp của ô-tô, bánh đà liên kết với động cơ và đĩa li hợp liên kết với hộp truyền động. Khi bạn đạp chân vào bàn đạp, lò xo đẩy áp lực vào đĩa li hợp, và sau đó truyền tới bánh đà. Điều này làm cho động cơ và hộp truyền động ăn khớp với nhau và làm cho chúng quay ở cùng một tốc độ.
Lực mà khớp li hợp có thể giữ phụ thuộc vào ma sát ở giữa đĩa li hợp và bánh đà, và lực tác dụng lên mà lò xo tác động lên đĩa.
Khi bàn đạp li hợp bị nhấn, pít tông thủy lực hoặc cáp đẩy chạc nhả, chúng nhấn vào ổ trục lò xo ở giữa, khi lò xo ở giữa bị đẩy vào, thì một chuỗi các chốt cặp ở gần phía ngoài của lò xo nhả lò xo tác động và đĩa áp lực ra khỏi đãi khớp li hợp. Và nó nhả khớp li hợp ra khỏi động cơ quay.
Những chiếc lò xo trong đĩa li hợp rất quan trọng nó giúp hộp truyền động tránh được khỏi những va đập khi các khớp răng ăn khớp với nhau.
Tuy thiết kế này hoạt động tương đối tốt những chúng cũng có một vài nhược điểm. nhược điểm quan trọng nhất của khớp li hợp đó chính là vật liệu trên đĩa bị mài mòn, trường hợp này khá giống với vật liệu là má phanh của phanh đĩa hoặc phanh tăng trống, sau một thời gian nó sẽ bị mài mòn. Khi mà vật liệu trên khớp li hợp bị mài mòn, khớp li hợp trở lên trơn trượt và khiến cho lực từ động cơ không truyền được đến bánh đà.
Khớp li hợp chỉ bị mài mòn khi đĩa li hợp và bánh đà không quay cùng tốc độ. Khi chúng ăn khớp với nhau, vật liệu ma sát giữ chặt bánh đà và chúng quay đồng bộ cùng nhau . Chỉ khi đĩa li hợp tượt trên bánh đà thì mài mòn sẽ xảy ra. Vì vậy nếu bạn trượt khớp li hợp quá nhiều lần thì bạn sẽ khiến chúng cua bạn mài mòn càng nhanh.
1.3.Các loại khớp li hợp
Có nhiều loại khớp li hợp khác nhau, đối với loại hộp truyền số tự động, chúng có chứa tới một vài khớp li hợp. Các loại khớp li hợp ăn khớp hoặc không ăn khớp theo nhiều kiểu khác nhau. Mỗi khớp li hợp được chuyển động tác động sử dụng thủy lực áp lực hóa. Khi áp suất giảm, lò xo khiến khớp li hợp nhả ra. Khoảng cách giữa các đỉnh với nhau gọi là các rãnh, đường ở bên ngoài và bên trong của khớp li hợp dùng để khóa bánh răng và hộp li hợp.
Đối với bộ phận nén của điều hòa trong oto cũng có một khớp li hợp điện từ. Nó giúp máy nén có thể dừng hoạt động trong khi động cơ vẫn đạng chạy. Khi có dòng đi qua cuộn từ, khớp li hợp bắt đầu ăn khớp . Khi dòng không đi quay, giống như khi bạn tắt điều hòa, khớp li hợp sẽ thôi không ăn khớp nữa.
Phần lớn các xe oto đểu có quạt làm mát, chúng có khớp li hợp nhớt kiểm soát bằng nhiệt- nhiệt độ của chất lỏng điều khiển được khớp li hợp. Khớp li hợp nằm ở vị trí trục của quạt, khi dòng khi đi vào nhờ bộ cánh tản nhiệt.
Rất nhiều oto có vi sai hạn chế độ trượt hoặc khớp nối nhớt, và cả hai loại này thì đều sử dụng khớp li hợp giúp tăng lực bám. Khi phương tiện chuẩn bị rẽ, một bánh quay nhanh hơn các bánh còn lại, việc này khiến phương tiện rất khó để có thể xử lí. Và vi sai trượt ra đời vì lí do này. Khi một bánh quay nhanh hơn so với các bánh còn lại , khớp li hợp ăn khớp , khiến chúng bánh xe nhanh hơn chậm lại sao cho khớp với ba bánh còn lại. Khi lái xe ở các khu vực có đĩa hình trơn có thể khiến bánh xe quay.
Cưa dây sắt chạy bằng khí hoặc máy cắt cỏ có khớp li hợp li tâm để dây xích lưỡi cửa có thể dừng lại mà không cần phải cắt động cơ. Khớp li hợp hoạt động tự động nhờ vào lực li tâm. Đầu vào của thiết bị được kết nối với trục khuỷu của động cơ. Đầu ra giúp vận hành dây xich, dây đai, hoặc trục. Khi vòng quay tăng, cánh tay rung lắc tác động lên khớp li hợp và khiến chúng ăn khớp với nhau.
Khớp li hợp có rất nhiều lợi ích và có mặt ở rất nhiều các ứng dụng trong cuộc sống.
Từ vựng trong bài:
Manual/automatic transmission: hộp truyền độn bằng tay/tự động
Fuild hydraulic: thủy lực
Pressure plate: đĩa áp lực
Flywheel: bánh đà
Electromagnetic clutch: khớp li hợp điện từ
Slip differentials: vi sai trượt
Centrifugal cluctch: khớp li hợp li tâm
